Καλυψώ
Στο έπος του Ομήρου «Οδύσσεια» η Καλυψώ παρουσιάζεται ως κόρη του τιτάνα Άτλαντα. Ο Άτλας ήταν πατέρας αρκετών νυμφών, πολλές από τις οποίες, συσχετίστηκαν με τη θάλασσα και απόκοσμα μακρινά μέρη. Άλλοι μύθοι αναφέρουν ότι πατέρας ( ή παππούς) της Καλυψώς ήταν ο τιτάνας Ωκεανός. Έτσι η Καλυψώ είχε τη φήμη της αιθέριας και σεβάσμιας οντότητας. Το όνομά της προκύπτει από το ρήμα καλύπτειν, δηλαδή εκείνη που κρύβει- καλύπτει.
Η Οδύσσεια περιγράφει με ακρίβεια την Καλυψώ και το μαγικό νησί της Ογυγίας όπου ζούσε. Το σπίτι της ήταν μια σπηλιά, που ζεσταινόταν από την φωτιά των κέδρων. Η σπηλιά βρισκόταν μέσα σε ένα πυκνό δάσος από λεύκες και κυπαρίσσια. Εκεί ζούσαν κουκουβάγιες, γεράκια και γλάροι. Τσαμπιά από σταφύλια κρέμονταν μπροστά από την είσοδο της σπηλιάς, ενώ γάργαρο νερό έτρεχε από τέσσερις πηγές. Τα διπλανά λιβάδια ήταν ανθισμένα με βιολέτες και αρωματικά φυτά. Η Καλυψώ τρεφόταν με νέκταρ και αμβροσία, δηλαδή την τροφή των θεών. Περνούσε τις μέρες της υφαίνοντας με τον αργαλειό, αλλά και με ασχολίες καλλωπισμού και διαχείρισης του οίκου.
O Οδυσσέας έφτασε στο παραδεισένιο νησί ως μοναχικός ναυαγός, μετά από περιπλάνηση και περιπέτειες αρκετών χρόνων. Το μοναδικό πλοίο που είχε μείνει από το στόλο του καταστράφηκε από μια καταιγίδα που είχαν στείλει οι θεοί, με αποτέλεσμα να πνιγούν όλοι οι σύντροφοί του. Για τον Οδυσσέα η Καλυψώ ήταν η σωτήρας του, όπως και άλλες γυναίκες που είχε συναντήσει στα ταξίδια του.
Αρχικά ο Οδυσσέας ήταν ευτυχισμένος με την Καλυψώ, αλλά σταδιακά περνούσε ολοένα και πιο πολύ χρόνο στους βράχους της ακροθαλασσιάς, αγναντεύοντας τη θάλασσα και νοσταλγώντας την πατρίδα του την Ιθάκη και τη γυναίκα του την Πηνελόπη. Όταν τελικά ο Δίας έστειλε τον αγγελιοφόρο Ερμή με οδηγίες στην Καλυψώ να αποδεσμεύσει τον Οδυσσέα, εκείνη το έκανε βοηθώντας τον να κατασκευάσει μια σχεδία για να συνεχίσει το ταξίδι του. Νωρίτερα όμως προσπάθησε να τον δελεάσει να μείνει για πάντα μαζί της στην Ογυγία προσφέροντάς του την αθανασία. Η άρνηση του Οδυσσέα και η επιμονή του να παραμείνει θνητός και να επιστρέψει την Ιθάκη είναι μια σημαντική συμβολική στιγμή σε μια σειρά από δοκιμασίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζει κατά τη διάρκεια της επιστροφής του στην πατρίδα του.
Τα παιδιά της Καλυψώς
Λέγεται ότι η Καλυψώ έκανε αρκετούς γιους με τον Οδυσσέα. Ο Ναυσίθοος και ο Ναυσίνοος έχουν ονόματα χαρακτηριστικά της ναυτικής τους προέλευσης. Άλλες πηγές αναφέρουν ως γιο τον Λατίνο, ο οποίος έγινε βασιλιάς των Λατίνων στην Ιταλία. Η Καλυψώ λέγεται επίσης ότι ήταν μητέρα του Τηλέγονου, αν και υπάρχει και η εκδοχή ότι ο Τηλέγονος είχε μητέρα την Κίρκη. Αργότερα ο Τηλέγονος ήρθε στην Ιθάκη και σκότωσε κατά λάθος τον πατέρα του, Οδυσσέα.
Αν και η Καλυψώ δεν απεικονίζεται στην αρχαία ελληνική τέχνη, η ιστορία του Οδυσσέα με την Καλυψώ έγινε δημοφιλής στους Ευρωπαίους καλλιτέχνες του 1600. Ο Φλαμανδός καλλιτέχνης Jan Brueghel ο Πρεσβύτερος (1568-1625) ζωγράφισε «Το φανταστικό τοπίο της σπηλιάς με τον Οδυσσέα και την Καλυψώ». Αργότερα ο Ολλανδός Gerard de Lairesse ζωγράφισε την πιο δραματική «Εντολή του Ερμή στην Καλυψώ να αφήσει τον Οδυσσέα». Ο Ιταλός Luca Giordano επίσης ζωγράφισε το ζευγάρι με την Καλυψώ να γεμίζει το ποτήρι του φιλοξενούμενού της Οδυσσέα.
