Ενδυμίων
Ο μυθικός βασιλιάς Ενδυμίων ήταν πρωταγωνιστής σε δύο ιστορίες. Στην πρώτη ήταν αυτός που εισήγαγε των αγώνα δρόμου στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στον δεύτερο, πιο γνωστό μύθο, η θεά Σελήνη τον ερωτεύτηκε ενώ εκείνος κοιμόταν.
Ο Ενδυμίων ήταν γιος του Αέλθιου και της Καλύκης, αν και κάποιες πηγές λένε ότι πατέρας του ήταν ο θεός Δίας. Ο ίδιος ο Αέθλιος ήταν ένας από τα παιδιά του Δία, ενώ η Καλύκη ήταν κόρη του Αιόλου, του μυθικού προγόνου των Αιολών που ζούσαν στη Θεσσαλία. Ένας αρχαίος πελοποννησιακός μύθος αναφέρει ότι ο Ενδυμίων έφερε μαζί του τους Αιολείς από τη Θεσσαλία στην Πελοπόννησο, όπου έγινε βασιλιάς της Ήλιδας.Ο βασιλιάς Ενδυμίων
Ο Ενδυμίων ως βασιλιάς είχε τρεις γιους, τον Παίονα, τον Επειό και τον Αιτωλό και μια κόρη, την Ευρυκύδα. Όταν οι γιοι του έγιναν νεαροί, ο Ενδυμίων διέταξε έναν αγώνα δρόμου ταχύτητας για να αποφασίσει ποιος από τους τρεις θα κληρονομούσε τον θρόνο. Οι μόνοι διαγωνιζόμενοι θα ήταν οι γιοι του, ενώ ο νικητής θα γινόταν ηγέτης της Ήλιδας μετά το θάνατο του Ενδυμίωνα. Σύμφωνα με το μύθο, αυτός ήταν και ο πρώτος αγώνας τρεξίματος που έγινε στην Ολυμπία, η οποία βρίσκεται στην Ηλεία, όπου γίνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Ο Επειός κέρδισε την κούρσα και ανακηρύχτηκε ο διάδοχος του θρόνου. Ο Παίονας, θυμωμένος με την ήττα του, εγκατέλειψε την Πελοπόννησο και ταξίδεψε στην Ηπειρωτική Ελλάδα, όπου τελικά εγκαταστάθηκε σε μια περιοχή βόρεια της Μακεδονίας που ονομάστηκε Παιονία. Ο Αιτωλός παρέμεινα στην Ήλιδα, και έγινε βασιλιάς όταν αργότερα πέθανε ο Επειός. Η βασιλεία του ήταν σύντομη, ωστόσο, καθώς εξορίστηκε επειδή είχε σκοτώσει έναν άλλο βασιλιά. Ο Αιτωλός περιπλανήθηκε μέχρις ότου, όπως και ο αδερφός του ο Παίονας, ίδρυσε ένα καινούριο βασίλειο κοντά στον Αχελώο ποταμό, την Αιτωλία.
Ο Ηλείος, γιος της Ευρυκύδας, διαδέχτηκε τον Αιτωλό ως βασιλιάς της Ήλιδας και λέγεται ότι ο λαός βασιλείο του ονομάστηκαν Ηλείοι προς τιμήν του. Ο αρχαίος συγγραφέας Παυσανίας αναφέρει ότι οι Ηλείοι συντηρούσαν τον τάφο του Ενδυμίωνα στην Ολυμπία, στο σημείο της εκκίνησης του αγώνα ταχύτητας. Οι κάτοικοι της Ηράκλειας ισχυρίζονταν ότι ο Ενδυμίων είχε φύγει από την Ήλιδα και ταξίδεψε στο όρος Λάτμος, όπου τάφηκε. Εκεί τον λάτρευαν σαν τοπικό ήρωα. Όσο για την μυθική μοίρα του βασιλιά Ενδυμίωνα, μια εκδοχή αναφέρει ότι τον προσκάλεσε στον Όλυμπο ο Δίας. Εκεί ερωτεύτηκε την Ήρα, γεγονός που εξόργισε τον Δία και έτσι εξόρισε τον Ενδυμίωνα στον Κάτω Κόσμο.
Ο Κοιμώμενος Ενδυμίων
Μια άλλη περιγραφή του Ενδυμίωνα τον χαρακτηρίζει σαν τον πιο όμορφο άντρα ανάμεσα σε όλους τους θνητούς της Ελληνικής Μυθολογίας. Μια νύχτα ο νεαρός Ενδυμίων κοιμόταν κάτω από τα αστέρια, όταν η θεά Σελήνη, τον είδε και τον ερωτεύτηκε παράφορα. Η θεά του φεγγαριού κατέβηκε στο σημείο που κοιμόταν και βρέθηκε με τον Ενδυμίωνα. Το επόμενο πρωί ο Ενδυμίων ξύπνησε με τόσο ζωντανά ευχάριστα όνειρα, που ζήτησε από τον Δία να του χαρίσει αιώνιο ύπνο-και αθάνατη νεότητα- ώστε να μπορεί να ξαναζεί τις στιγμές του έρωτά του με τη Σελήνη. Ο Δίας εκπλήρωσε την επιθυμία του Ενδυμίωνα, αν και κάποιοι λένε ότι ήταν η Σελήνη εκείνη που είχε ζητήσει από το Δία να κάνει τον νεαρό άνδρα να πέσει σε παντοτινό ύπνο. Από τότε ο Ενδυμίων κοιμόταν μέσα σε μια σπηλιά στο όρος Λάτμος, στην τοποθεσία όπου και οι δύο ιστορίες του συγκλίνουν.
Σε μια παρόμοια εκδοχή του Παυσανία, η Σελήνη έκανε τόσες πολλές νυχτερινές επισκέψεις στον Ενδυμίωνα που του έκανε 50 κόρες.
